Gümüşhânevî Tekkesi’nin Tarihî ve Mimârî Özellikleri

Abstract

Gümüşhanevî Tekkesi, Osmanlı döneminde, tasavvufi hayatın zenginliği ile İslâm dünyasının diğer kültür metropollerini göl gede bırakan İstanbul'da, geçen yüzyılın ortalarından, tekkelerin kapatıldığı tarihe kadar Nakşibendiyye tarikatının Halidiyye koluna bağlı olarak faaliyetini sürdüren önemli tarikat kuruluşlarındandır. Kaynaklarda ve belgelerde "Ahmed Zi-yaeddin Efendi Tekkesi", "Fatma Sultan Dergahı", "Gümüşhaneli Tekkesi", "Halidî Dergâhı" gibi adlarla da anılan ve günümüzde tamamen ortadan kalkmış bulunan bu kuruluş Eminönü ilçesinde, Alem dar Mahallesi'nde,1 İstanbul Valiliği'nin (sabık Sadâret/Bâbıâli Binası) karşısında, Hükümet Konağı Sokağı ile Gümüşhaneli Sokağı'nın kavşağında yer almaktaydı. Tekkenin arsası doğu yönünde Hükümet Konağı Sokağı, kuzey ve batı yönlerinde de, bu sokaktan hareket eden ve dirsekler yaparak ilerleyen Gümüşhaneli Sokağı taralın dan sınırlandırılmıştı. Güney yönünde ise, Osmanlı döneminin sonlarında, Tomruk Dairesi'ne bitişik olan jandarma koğuşu bulunuyordu. Gümüşhânevî Tekkesi, III. Ahmet'in kızı ve Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa'nın (Ö.1730) eşi olan Fatma Sultan'ın (1704-1733)2 yaptırdığı camiye, geçen yüzyılın ileri gelen âlimlerinden ve Nakşibendî-Halidî şeyhlerinden Ahmed Ziyaeddin Gümüşhânevî (1813-1893) tarafından 1859 (1276)'da3 meşihat konulması suretiyle tesis edilmiştir