Batılılaşma seyrimiz ve Avrupa Kimliği

Abstract

Osmanlı devleti, bir güç olarak ortaya çıkışından itibaren hep Avrupa'da olmuştur. Bu etkileşimin, çatışma boyutu kadar, işbirliği veçhesi de mevcuttur. 15. Yüzyılın başından itibaren Türk tehdidi, ulus-devletlerin oluşması ve reformasyon hareketleriyle parçalanan Avrupa'yı birleştiren en önemli unsur haline gelmiştir. Bir tehdit olarak da Türk kimliği, Avrupalılarca genellikle din temelinde ve olumsuz algılanmıştır. Avrupa, 18. Yüzyıldan itibaren ortaçağ düzenini tümüyle geride bırakarak, kendisini "medeni" olarak tanımlamaya başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu 1856 Paris Antlaşmasıyla Avrupa sistemi içinde resmen yer alırken, 19. Yüzyılın ikinci yarısında Avrupa'da ortaya çıkan güçlü ulusçuluk akımı İmparatorluğun dağılma sürecini başlatmıştır. Ancak aynı ulusçuluk akımı, Türk ulusal bilincinin doğmasına da neden olmuştur. Ulusal Kurtuluş Savaşımız, özünde, 19.yüzyıl Avrupa modeline uygun bir ulus-devlet kurma mücadelesidir. Bu hareketin temelinde, 19. Yüzyıl Avrupa'sının özgürlük, ulusçuluk, anayasacılık, laikleşme, hümanizm, demokratikleşme ve sanayileşme gibi bugünkü Avrupa medeniyetinin esasını oluşturan düşünce akımları yer almaktadır. Atatürk'ün ulusçuluk anlayışının -Avrupa'da olduğu gibi- ulusal konsensüs temelinde yurttaşlığı esas alması, ayrıca "yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesine ve çağdaş uygarlık hedefine bağlı olması, geleneksel Osmanlı-Avrupa çatışmasının niteliğini değiştirmiştir. Bu mücadele, yerini, birbirine benzer düşünce yapısı ve devlet sistemine sahip birimlerin birarada yaşama arzusuna bırakmış, diğer bir deyişle, Türkiye ile Batı organik bir uyum sürecine girmişlerdir. (Kaynak: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ve-avrupa-birligi_ne-tam-uyelik-sureci.tr.mfa) Tabakoğlu tüm bu sürece ilişkin yorumunu şöyle dile getirmiştir: Avrupa'nın istediği büyük ölçüde Türkiye’yi kendi arasına almamak, fakat alma vaadleriyle oyalamak ve İslâm dünyasında etkili bir rol oynamasını engellemektir. Bu yüzden İslâm’a dönüş teşebbüsleri irtica ile damgalanarak Müslümanları baskı altına almak istemektedirler.-- 17.07.1987